Yaman Dede Camii Kayseri'de Talas ilçesinin Tablakaya Mahallesi'nde yer almaktadır. Osmanlı döneminde uzun süre padişahlık yapan Sultan Abdülhamit döneminde yapılmıştır. Kayseri'deki Rum Ortodoks halkının ibadetlerini yerine getirebilmesi için Kayseri Kiliseler Genel Sorumlusu metropolit iyonuz tarafından 1886 yılında inşa edilmiştir.
Bu kilise uzun yıllar Rum, Ortodoks'a Ermeni halka hizmet vermiştir. Ancak bin dokuz yüz yirmi beş yılında başlayan mübadele döneminde Hristiyan halkın Balkanlara güç esmesiyle Kilis'e hizmet edememiştir. Mübadelede göç eden Hristiyan halkın yerine Balkanlar'dan getirilen Müslümanların yerleşmesiyle Talas’ta Müslümanların sayısı artmıştır. Sayının artmasıyla Müslümanların ibadetlerini yapabilecekleri cami ihtiyacı ortaya çıkmıştır.
Hem bu ihtiyacın karşılanması hem de bölgenin en değerli ibadet yapılarından biri olan Panaya Kilisesi'nin yok olmaması için kilise 1925 yılında camiye dönüştürülmüş ve Yeni Zafer Camii adını alarak Müslümanların ibadethanesi olarak kullanılmıştır. Kilise girişinde bulunan ve kiliseyle ilgili bilgilerin bulunduğu kitabe tarihi eser hırsızları tarafından çalınmış ve daha sonra yapılan araştırmalarla bulunup Kayseri Arkeoloji Müzesi'nde koruma altına alınmıştır.
Cümle kapısı ve avluya girişin sağlandığı ilk kapıdan geçildikten sonra merdivenlerden çıkarak avluya gelinir. Pencerelerin kemerleri ve kemerlerin kilit taşları bu yapıya ait en önemli süslemelerdir. Ayrıca kemerlerin kilit taşlarındaki melek figürleri ise Hristiyanlık dinine ait önemli sembollerdir. Ayrıca nar ve narçiçekleri de bereketi ifade eden önemli sembollerdir.

Üç kemerli yapıdan geçildikten sonra ibadethaneye girilir. Yapıya girildiğinde ibadet alanında yapılan değişiklikler dikkat çekmektedir. Camideki yapıya girildiğinde imamın namaz kıldırdığı yer mihrap ve hutbe okuduğu yer minber dikkat çekmektedir. Panaya Kilisesi yıllar sonra camiye çevrilmiş ve ibadete açık bir şekilde aktif olarak kullanılmıştır.
Zaman içinde yıpranan cami 2006 yılında restorasyona girmiştir ve Yaman Dede adını almıştır. Camiye Yaman Dede adının verilmesinin sebebi ise Talas'ta doğmuş Rumenlerinin çocuğu olan Diyamen'de yıllar sonra Müslüman olarak Yaman Dede adıyla bilinmektedir. Hristiyan olarak yetiştirilmiştir ancak daha sonra İslamiyet'i tanımış ve Müslüman olmayı tercih etmiştir.
İşte bu da tıpkı Yaman Dede’nin hikâyesi gibi Hristiyanların ibadethanesi olan kilise yıllar sonra Müslümanların ibadethanesi olan camilere çevrilmiştir. 2000 yıllık bir yerleşim alanı olan Talas'ın 100 yıllık tarihi dokusu içinde yaşayan Yaman Dede Camii, geçmiş yaşantı ve kültürün en güzel aynasıdır.
 

Erciyes Koleji Sosyal Bilgiler Zümresi

Not: Kuşaklar Buluşması Projesi Erciyes Kolejine özgün bir çalışma olarak ortaokul sosyal bilgiler zümresi ve öğrencileri tarafından 2016 yılından itibaren gerçekleşmektedir. Bu projenin videolu anlatımını öğrencilerimizin yorumuyla izlemek için tıklayabilirsiniz.